zaterdag 21 januari 2012

Handschrift en gewassen inkt


Weerbarstig en betoverend tegelijk is de gewassen-inkt techniek. Ik weet er alles van, want ik beoefen die techniek al 20 jaar. Nu voor het eerst heb ik het op kinderen en volwassen cursisten losgelaten. Wat de kinderen betreft wilde ik graag vanuit de beeldende kunst iets met handschrift aanbieden. Maar ik wilde meer, ik wilde ook maar gelijk met een lange arm diep in het verleden grijpen en daar iets moois uitvissen: het boek van Kells. Ik was niet op het idee gekomen als er niet meer mensen mee bezig zijn geweest de laatste jaren: de makers van de prachtige animatie 'the secret of Kells'. Die film heb ik nu al vier keer gezien en hij verveelt nooit. Iedere keer weer prikkelt hij de lust om zelf op onderzoek uit te gaan en te ontdekken (steeds meer) dat de film impliciet en speels met die ontroerende 'historische feiten' is omgesprongen, uit een nogal vergeten hoek van de geschiedenis: Ierland, vroege Middeleeuwen. De film gaat over heldendom, over oorlog, verantwoordelijkheid, fantasie, en over wat er nodig is om eindelijk jezelf te overwinnen en tot die éénpuntige aandacht te komen die nodig is om met inkt te kunnen werken. Laat maar komen dat vloeiende handschrift.
Het is me duidelijk geworden dat het niet genoeg is om uit de ideeënrijkdom van het verleden te putten. Je moet er ook passende materialen bij zoeken. Schrijfpenselen, bijvoorbeeld. En niemand weet hoe je die dingen hanteert, dat vraagt nogal wat souplesse. In de eerste les, als ik de achtergronden van het boek heb uitgelegd, werken we droog met een pen. Een calligrafiepen is echt een rotding, hebben we gemerkt. Verkeerde aanschaf. Terug dus naar de ouderwetse kroontjespen. En eerst oefenen met die knopen. Met een touwtje. Laten voelen hoe het werkt, hoe een stugge knoop ook een hartvormig open netwerk kan zijn. Een Krakeling, of, in het Duits, een Bretzel.
Passende materialen tsja. Hoe zat het met die ganzenveren eigenlijk? via boerenwaar.nl heb ik een stapel ganzenveren besteld. Maar dan lees ik dat de veerkracht afhankelijk is van links of rechts, en van de plek op de vlerk. Dus blijkt dat die pen steeds in die handjes de verkeerde kant opveert. Het ziet er leuk uit, die ganzenveren, maar of het ook echt lekker werkt??

In de tweede les, met nat in nat werken, moet ik echt de slag met de schrijfpenseel uitleggen. En dan gaat het stromen,vaak een andere kant uit dan je wenst. Dus reageer daar maar op, met die penseel. En verlies 'the secret of kells' niet uit het oog, waarin ook steeds wat werd opgebouwd toch weer verdween, om plaats te maken voor iets nieuws.



zaterdag 19 november 2011

Waarom zijn kinderen tegenwoordig zo weinig creatief?

'spiegeling'
Tekening van een meisje uit groep 8 lang geleden.

Dat is vraag die ik de laatste weken vaak hoor als ik met de docent even de les bespreek.
Ik weet daar geen antwoord op. En als ik dan even doorvraag, dan hoor ik: Waarom zijn kinderen nu zo anders dan vroeger toen ik zelf kind was?
Meestal is mijn ervaring dat kinderen niet anders zijn dan vroeger, dat ze nog steeds spontaan willen tonen wie ze zijn, wat ze allemaal kunnen. Maar nu zit in ik een nieuw project met nieuw materiaal en heb ik even niet de flow van mijn pastellessen.
Tijd dus om even stil te staan. Wat me nu opvalt is dat kinderen meer op hun hoede zijn. Ze zijn, zoals volwassenen, minder 'onschuldig' of wat daarvoor doorging.
Om creatief te kunnen zijn moet er ruimte zijn, en die ruimte moet leeg zijn. Als je niet weet wat verveling is, weet je ook niet wat je creatieve mogelijkheden zijn. Kinderen staan meer onder druk en zijn dus op hun hoede. Ze gokken op veilig. Net als volwassenen.
Waarom ben ik zo weinig creatief de laatste weken? Juist, omdat ik me geen lege ruimte en tijd kon veroorloven. Althans, dat dacht ik. Ik ga weer tijd maken voor nietsdoen; het soort van de nietsdoen, waarin ik bijvoorbeeld een tekening mag maken. Of tuinieren? De rest volgt dan wel.
Voor kinderen is tekenen een natuurlijke bezigheid. Althans, dat vinden wij in ons werelddeel en daarom is het ook zo. Tekenen is een manier om een verhaal te vertellen. Totdat het schrijfonderwijs (in de meeste gevallen) een eind maakt aan 'The golden age of drawing'.  De kindertekening werd door experimentele kunstenaars vlak na de Tweede Wereldoorlog ervaren als een bron van inspiratie. Pedagogen hebben geluisted naar die kunstenaars en benadrukt dat de tekening laat zien hoe het kind in de wereld staat. Dat is de kwaliteit van de tekening: anders dan de volwassene.

Dus is mijn les pas geslaagd als een kind dat durft te laten zien. Hoe hij of zij in de wereld staat, qua kleur en vorm. En nu lukt me dat even niet. Mijn frustratie is dezelfde als die van de docent die vraagt: waarom zijn kinderen (nu in mijn les) zo weinig creatief?
Soms lijkt het alsof de vaten van kinderen vol zijn, ze kunnen er weinig bij hebben. Er is niets meer zeker in onze wereld en dat heeft invloed op hen. Maar ze zijn nog jong en willen eigenlijk niets liever dan leren. Leren is, volgens de titel van een boek dat ik in de kast heb staan: MEEDOEN en ZEKER WETEN.

In een goede les begin ik met zeker weten, met een structuur die staat als een huis. Gooi je volle vaatje maar even leeg, want hier komt iets aan dat veel meer de moeite waard is dan wat je allemaal vandaag hebt meegezeuld.
 Ik zorg wel voor meerduidige materialen, die je niet direct vastpinnen als het even niet lukt. Zoals pastel. Ik laat zien dat fout niet bestaat, want je kan het zo met je hand wegvegen als het niet bevalt. Ideaal dus voor mensen die geneigd zijn om op veilig te gokken. Zoals die kinderen van tegenwoordig.

Nu eens even kijken hoe ik in mijn nieuwe lessen die balans weer kan vinden: die van veilig en zeker weten aan de éne kant,  en ruimte en experimenteerlust aan de andere.

dinsdag 1 november 2011

De Groene Man

Goede lessen gaan jaren mee. In elke omgeving; elk kind kan er iets mee.
Een goede les is inspirerend en geeft genoeg ruimte en genoeg structuur.

Intussen heb ik honderden foto's van kinderen met hun zelf gemaakte Groene Man of Vrouw. De 'green man' is een thema dat te maken heeft met natuur, dood en leven, spiritualiteit, identiteit. Met alles dus. Ik vertel daar niet over. Mijn verhaal gaat over beeldhouwers in de kathedrale beeldhouwkunst, die in plaats van hun handtekening een bladermanportret achterlieten, hoog in de gewelven van de kerken. Overal kun je ze vinden als je goed kijkt.
 Deze foto is van mijn eerste ervaring met het thema voor de klas. Groep 7. Een jongen die zich niet kon concentreren en de hele boel afleidde, tot ik hem apart zette. Later vertelde de docent mee dat hij naar een andere school zou gaan. Het zal wel ADHD of een ander embleem zijn geweest. Ik weet het niet meer. Opvallend dat hij zo'n grimas trekt terwijl zijn portret een totale rust uitstraalt. Tot verbazing van de docent, maakte hij zo'n kalm en evenwichtig (zelf)portret als Groene Man.

Sommige kinderen zou ik graag in een vilten huisje willen zetten om hen te beschermen, maar zo ver reikt mijn arm niet. Ik antwoordde dus maar, toen de juf haar verbazing uitsprak: 'Misschien hoort hij wel thuis in het bos!'. Hieronder nog een paar foto's van kinderen met hun bladermanpasteltekening.

maandag 3 oktober 2011

zoveelzinnenzoveelkleuren

Sinds jaar en dag gebruik ik voor mijn lessen pastelkrijt. Ideaal om te schilderen en tekenen tegelijk. 
De eerste fase van de les is de opdracht: INWRIJVEN. Kies een kleur en wrijf de kleurstof in het papier. 
Ervaar de kracht van kleur, maak kontakt met het stoffige krijt en het papier. 
Tastzin als toegang tot beeldende kunst. Hier een paar foto's van tekeningen gemaakt door kinderen van groep 2 en 3 tijdens het project 'verhalen met pastel'.